Druga knjiga Osetskih priča o Nartima sa podnaslovom „Sirdon, Hamic i Batraz“ odnedavno se nalazi pred domaćim čitaocima zahvaljujući beogradskoj izdavačkoj kući Darma.
Knjigu čine tradicionalne legende kavkaskih naroda za koje se veruje da su nastale u 8. i 7. veku pre nove ere. Budući da naratske drevne pripovesti do sada nikada nisu prevođene na srpski jezik, sačinjen je izbor priča koje su razvrstane u tri knjige.
U knjizi, koju vam predstavljamo, sabrane su pripovesti o junaku-varalici Sirdonu, jednom od glavnih likova nartskog epa, čije ime nosi značenje „Zveroliki“. Tu su i legende o nastanku tradicionalnog narodnog žičanog instrumenta fandira, kao i priče o rođenju, podvizima, ženidbama i smrtima Hamica i njegovog sina Batraza, zmajevitog junaka koji je doslovno oličenje grčkog Prometeja.
Prevod knjige sa ruskog jezika uradila je Ana Selić. A pored brojnih priča, knjigu čine još i detaljna objašnjenja, rečnik i pojmovnik, kao i pogovor „Šta se sve čuje uz fandir?“ iz pera književnog kritičara Miloša Živkovića.
Potonji tekst nadovezuje se na pogovor Ane Selić iz prve knjige, i predočava osnovne književnoumetničke odlike Sirdonovog i Batrazovog ciklusa – uz osvrt na metodologiju tumačenja folklornih narativa.
Inače, tačno poreklo imena Nart se ne zna. Smatra se da je u osetski jezik došlo iz protoiranskog „nar“ u značenju junak ili čovek, dok na čerkeskom ta reč ima značenje „div“. Svet Narta obeležen je prividnim protivrečnostima: poetičnost, fina osećajnost i tragika prožeti su elementima skitske surovosti; lukavost i pritvornost iskazuju se i kod velikog i plemenitog junaka; osveta je sveta, bogovi nisu bezgrešni.
Motivi i zapleti u pričama pokazuju velike sličnosti sa nordijskom i grčkom mitologijom, elementima kulture drevne Indije, kao i mitovima i bajkama mnogih drugih naroda.
U prvoj knjizi Osetskih priča o Nartima bile su zastupljene priče i legende o Varhagu (čije ime znači „od vučjeg soja“) i njegovim sinovima; zatim o Šatani – glavnoj junakinji nartskog epa poznatoj i kao Satana; te važnim junacima nartskog epa Urizmagu i Soslanu.
Za sada nije poznat tačan datum kada će treća knjiga biti objavljena, ali poznato je da će se u njoj naći pripovesti o junaku Acamazu, pripovesti o propasti Narta, kao i neke naročite skaske.
