Volter M. Miler ml.: SVETI LAJBOVIC I ŽENA DIVLJI KONJ

SVETI LAJBOVIC I ŽENA DIVLJI KONJ, Volter M. Miler ml.

(Polaris, Beograd 1999)

 

Piše: Ilija Bakić

KRSTAŠKI RAT POSTAPOKALIPSE

Volter M. Miler mlađi (1922-1997) uživao je status klasika SF-a više od dve decenije, od vremena kada je njegov roman “Kantikulum za Lajbovica” (najpre serijalizovan u “The Magazine of F&SF” od 1955. do 1957, a kao knjiga objavljen je 1960) ustoličen u reprezentativno žanrovsko delo o postapokalipsi, jednoj od tema kojima se pisci neprestano vraćaju, (S druge je strane, “Kantikulum…” jedan od prvih SF romana koji se bave teološkim problemima u promenjenim uslovima letova u duboki svemir, susreta sa drugačijim oblicima života ili, pak, raspada sveta koji znamo, što će postati tema brojnih dela tako da se čak može govoritu i o svojevrsnom pravcu u okviru žanra.) Zapažene su i hvaljene i Milerove priče, često drastično suprotne tada uobičajenoj ljudskoj superiornosti (u priči “Razapet, štaviše” kolonizacija Marsa prati se iz vizure prvog talasa naseljenika koji, bez pompe i slave, mučno pripremaju teren za nove generacije; u priči “Povratak”, astronaut, po povratku na Zemlju, umesto da uživa u slavi tone u depresiju). Uprkos pozitivnim reakcijama i priznavanju da je svojim delima doprineo prerastanju paraliterarnog zaveštanja, Miler se povlači sa književne scene da bi se, gotovo četiri decenije nakon “Kantikuluma…”, oglasio obimnim romanom “Sveti Lajbovic i Žena Divlji Konj”, objavljenim neposredno pred njegovu smrt.

Kako se iz samog naslova da naslutiti, u novom romanu autor se vraća svetu Svetog Lajbovica, vraća se, dakle, u budućnost (oko 3226.g), među civilizacije nastale na pepelu atomskog holokausta i prati složena događanja koja će dovesti do novog Krstaškog rata za ponovno uspostavljanje jedinstvene crkvene vlasti na Srednjem Zapadu Severnoameričkog kontinenta, odnosno prati sam rat i njegove posledice. Novi se svet vratio na neke bazičnije oblike društvenih ustrojstava (plemenske zajednice, matrijarhat, nomadski način života), oblike koji su postojali pre civilizacije odgovorne za propast. No, ostaci tog pogubnog sistema (jake države i crkva) i dalje su verni svojoj osnovnoj svrsi – vladanju ljudima i namerni su da je ostvare, makar i po cenu saradnje (zbog sopstvene slabosti) sa jačim i brojnijim snagama’divljaka’; stoga crkveni sveštenik u plemenu učestvuje u ritualnom pečenju i konzumiranju mesa mrtvog poglavice a budući papa, da bi obezbedio savezništvo sa hordama ratnika, odlazi u radioaktivnu jamu-krater na simbolično venčanje sa paganskom prikazom Borbenim lešinarem.

Maksimalno relativizovanje starih pravila u ‘negostoljubivom okruženju’ neminovno je. I oreol nadijudskog je spao sa crkve i ne postoji način da joj se vrati, bez obzira na propovedi i pretnje. Stoga rulja, koja se pokorava crkvi i priznaje njenu vlast, nezadovoljna odugovlačenjem oko izbora novog pape, bez zaziranja gađa pomijama kardinale okupljene radi obavljanja ovog posla. U svetu koji je postao prevelik i u kome se prastari načini života, nalik indijanskom pre dolaska belih osvajača, pokazuju kao uspešni, civilizacija premoć može da pokaže samo u sili oružja, obzirom da ne nudi nikakvu vidljivu prednost kojom bi ‘ubedila’ nevernike u sopstvenu ispravnost. Otuda horde Divljih Pasa, Skakavaca i Kunića žele da se oslobode tiranije države Teksarka a u tom naporu ih ujedinjuje (koliko je to moguće sa plemenima koja se i međusobno ‘ne vole’) upravo zvaničnik crkve, koji se nominalno zalaže za spajanje Kuće Božije, takođe razbijene od Teksarka i njegovih vladara. Na ovako široko i duboko postavljenoj pozornici, nepokorni monah Crnizub Sveti Đorđe, iz reda Svetog Lajbovica, zaduženog da obnavlja stara tehnička i ostala kulturna znanja (što je umnogome jalov posao), svestan svojih plemenskih korena, nezadovoljan životom u manastiru, odlazi, kao pratilac kardinala-zaverenika-budućeg pape Smeđiponija (takođe poreklom iz plemenske zajednice), pokretača Krstaškograta, u uzavrele događaje, što će ga spojiti sa lepom mutantkinjom i učiniti ocem dvoje dece koju neće videti, odvesti u zatvor-zoološki vrt, u borbe, načiniti ga ubicom i kardinalom, izbeglicom i pustinjakom na ivici zdravog razuma. Susreti sa divljim ratnicima, Vidžas majkama, vladaricama klanova, misticima, pukom i predstavnicima vlasti, bacaju ga duž lestvica svakovrsnih vrednosnih sistema koji, mada sasvim suprotni, egzistiraju i određuju sudbine pojedinaca i čitavog znanog mu sveta, traže da im se bude pokoran a neukroćene ubijaju. A onima koji znaju više takvi (svi) sistemi donose samo veće sumnje i dileme. Isti problemi, najpre nalaženja svog mesta a potom ostvarenja svojih nauma, muče i Smeđiponija-papu Amena Drugog, voljnog da slomi tiraniju koristeći crkvu kao manje opasnog protivnika-saveznika, prinuđenog da poštuje Duhove Medveda i Prazno Nebo odnosno Vidžase plemena i osuđenog da u svom naumu ne uspe, upravo zato što se njegov savez raspada na (prirodno) nespojive segmente. Najbolje se u brzoj izmeni uloga i njihovom korišćenju snalazi Edreja, mutant; navikla na izopštenost ona, bez zaziranja, koristi sve institucije, menja vere, samo da bi ostvarila svoje želje u nesklonom joj svetu.

Milerova epopeja je, za razliku od ogromne većineSF knjiga tekuće produkcije, gusto zbijeno, zahtevno delo koje čitaocu ne dozvoljava lagodnu-instant-brzo relaksirajuću zabavu. Mnoštvo podataka o raznorodnim oblastima (crkvena učenja i njihove izmene, manastirski kanoni, etnologija, antropologija…), brojni likovi, mesta i događaji prepleteni su tako intenzivno da se, uprkos obimu od 360 stranica sitnog  sloga, roman čini prekratkim za sve što se u njemu opisuje, što je, svakako, kompliment piscu (mada su mu se, na nekoliko mesta, otele i manje nelogičnosti jer se očito ni sam nije u potpunosti izborio sa prebogatim materijalom). “Sveti Lajbovic i Žena Divlji Konj” se, tako, pojavljuju kao izvanredno zanimljiva knjiga kojom je krunisan vredan stvaralački opus.

(1999)