U okviru 36. broja godišnjeg časopisa Studia Ethnologica Croatica, kog izdaje Odsek za etnologiju Filozofskog fakulteta u Zagrebu, objavljen je rad pod nazivom „Od Naselja sunca do Kuršumlije: Deegzotizacija i distopijski lokalpatriotizam u srpskoj naučnoj fantastici“ dr Noela Putnika, naučnog saradnika Etnografskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti.

U radu se razmatra distopijska tematika novije srpske naučne fantastike pisane u proteklih četrdesetak godina, osobene po tome što njeni autori prestaju da koriste anglofone pseudonime i počinju da vezuju tematiku svojih tekstova za lokalni socijalni, politički, istorijski i etnografski kontekst, čime i distopijski motivi dobijaju lokalni karakter.

Noel Putnik temi pristupa u konceptualnim okvirima književne antropologije i analizira dve pripovetke i jednu novelu Bobana Kneževića („Bez obale“, 2007; „Valcer pored lepog plavog Dunava“, 1990; „Naselje sunca“, 1988) kao i roman lokalne distopije Štangla (2023) Boška Martinovića, uzimajući u obzir njihov istorijski, sociokulturni i politički kontekst, kao i povezanost sa širim društvenim procesima i intertekstualnim vezama s književnim i filmskim delima.

Kako autor rada primećuje, Kneževićeve priče i Martinovićev roman povezuju idejne i intertekstualne spone, a njihov suvinovski novum najviše se ogleda u sociopolitičkim odnosima i suprotstavljenim vizijama Novog Beograda – kao zona geopolitički determinisanog distopijskog haosa (kod Kneževića), odnosno, kao jezgro utopijske obnove (kod Martinovića).

Putnik naglašava da je književna rekonstrukcija samih mesta radnje izuzetno precizna, a da je u analiziranim delima mesto radnje sagledano kroz realističniji, politički i društveno slojevitiji okvir.

„Razmotreni tekstovi zasnovani su na radikalnoj deegzotizaciji fabule: ne samo što se radnja odvija u Srbiji, već je autori smeštaju u fizičke prostore i sociopolitički kontekst koje intimno poznaju. Otud je i suvinovski novum mahom ograničen na tu sferu, uz tek neznatnu meru oneobičavanja naučno-tehnološkog karaktera (mikrosingulariteti, kupole, tehnologija zamene svesti, globalni rat). Kao uzgredna posledica takvog pristupa, akcenat na mikrolokacijskim aspektima fabule čini ove priče slabije pristupačnim čitalaštvu neupućenom u lokalni kontekst“, upozorava Putnik ali i naglašava da je sa druge strane, posezanje za stereotipiziranim naučnofantastičnim i distopijskim motivima obezbeđuje neophodna komponenta univerzalnog.

U zaključku, Putnik između ostalog kaže: „Najvažnije je istaći da su i Kneževićeva i Martinovićeva distopijska promišljanja suštinski političke prirode i čvrsto vezana za kulturnoistorijski i sociopolitički kontekst posleratne Jugoslavije i Srbije poznog 20. veka. Time su pisci načinili odlučan otklon od provincijalnog epigonstva i autoegzotizacije svojstvenih srpskoj naučnoj fantastici“.

Časopis Studia Ethnologica Croatica objavljuje članke koji doprinose razvoju empirijskih, metodoloških i teorijskih uvida i otkrića na području etnologije i kulturne antropologije. Dostupan je u štampanoj i elektronskoj formi.

Rad „Od Naselja sunca do Kuršumlije: Deegzotizacija i distopijski lokalpatriotizam u srpskoj naučnoj fantastici“ dr Noela Putnika moguće je preuzeti u PDF formatu sa ove adrese.