Protekle godine u izdanju “Službenog glasnika” objavljena je knjiga “Živi pokojnik”, koja se temom vampirizma bavi na dvojak način – na naučnom, ali i prozaističkom nivou. Prvi deo knjige čini studija o ovom fenomenu “Predstava o vampiru” dr Vesne Marjanović, a drugi novela “Upitaj mrak” Dejana Stojiljkovića.
“Večernje novosti” su 31. decembra 2012. objavile opširan članak o ovoj knjizi pod nazivom “Živi pokojnik: I leptirica i Drakula” u kome je načinjen poseban osvrt na naučni deo, odnosno istoriju i istraživanje verovanja u vampire. Članak prenosimo u celosti:
Živi pokojnik: I leptirica i Drakula
Studija Vesne Marjanović pruža zanimljive informacije o istoriji verovanja u vampire, istraživanja tog sujeverja, ne propustivši da podseti da je reč vampir potekla sa ovih prostora.
Knjiga “Živi pokojnik”, u izdanju “Službenog glasnika”, bavi se fenomenom vampirizma i “životima nemrtvih”. Njen prvi deo čini studija “Predstava o vampiru” etnologa dr Vesne Marjanović, a drugi novela “Upitaj mrak” Dejana Stojiljkovića.
“Knjiga ‘Živi pokojnik’ bez sumnje izaziva adrenalinski udar. Studija Vesne Marjanović, u kojoj objašnjava genezu jednog mitološkog bića, izoštrava vid, a priča Dejana Stojiljkovića uzbuđuje, ubrzava puls, čineći čitaoca spremnijim da se suprotstavi ili utekne”, ističe urednik izdanja, pisac i akademik Goran Petrović.
Studija Vesne Marjanović pruža zanimljive informacije o istoriji verovanja u vampire, istraživanja tog sujeverja, ne propustivši da podseti da je reč vampir potekla sa ovih prostora.
“Aleksandar Loma kaže da vampirizam nije srpski specijalitet, ali je reč vampir u evropske jezike ušla iz srpskog jezika u prvoj polovini osamnaestog veka posredstvom bečkih novina, koje su se bile raspisale o navodnim slučajevima vampirizma na tlu severne Srbije”, ističe Vesna Marjanović i podseća da je najviše usmenih predanja o vampirima na ovim prostorima sakupio Vuk Karadžić sa svojim sledbenicima.
Veruje se da je vampir nečisti pokojnik koji s vremena na vreme ustaje iz groba i vraća se među žive. Kao sablast većinom progoni svoje srodnike i simbolizuje destruktivnu sebičnost i želju za životom.
“Danas ga mlađe generacije opisuju na osnovu Stokerovog filmovanog lika grofa Drakule”, piše Marjanovićeva. “Bleda lica, crvenih usana, ponekad izduženih ušiju, izraženih i izbačenih zuba, dugih, povijenih i modrih noktiju, uvijenog i dugog ogrtača crveno-crne boje. Prilikom terenskih istraživanja u Đerdapu meštani u selima Dobri i Boljetinu kazivali su da se vampir pretvara u slepog miša ili leptiricu, pa brzo menja prostor i napada ljude. U Rumuniji ga opisuju kao grofa Drakulu, samo u iscepanoj i pohabanoj odeći. Na Kosovu se pominjalo da vuče mrtvački sanduk za sobom, u Sremu je uvijen u belo platno, a u Banatu u crni ogrtač.
Pojedini južnoslovenski narodi verovali su da se vampir javlja u obliku dlakavog psa, da ima krvave oči i zube i da iz usta bljuje vatru, da je kao mešina ispunjena krvlju. Kod slovenskih naroda vampir je duh umrlog, leš koji je oživeo zli duh ili đavo. Najpoznatiji vampir sa ovih prostora svakako je Sava Savanović, o kome je i Milovan Glišić napisao pripovetku “Posle devedeset godina”.
Davno zaboravljeni rituali u kultu pokojnika i verovanjima u zagrobni život uticali su na stvaranje novih predstava o veoma atraktivnoj i novoj pojavi, komercijalno isplativoj, koja čini ovozemaljski život zabavnijim. Film kao moćni medij danas je kreator dva oblika transformacije zla koje čovek nosi sam u sebi – jednog otelotvorenog u vampiru, a drugog u životinjskom demonu – vuku.
Poslednjih godina u filmovanim pričama vukovi i vampiri su postali neprijatelji, ali i predstavnici demonizacije društva i pojedinačnih karakternih osobina savremenog čoveka.
“Uzrok uvođenja vampira u društvenu stvarnost je zaboravljena, a posledice se formiraju na način koji diktiraju moderna društva”, kaže Vesna Marjanović. “Predstave o pokojniku koji nastavlja život posle smrti u ovom svetu sačuvane su u evropskom folkloru i deo su opšteg civilizacijskog nasleđa, a čini se danas ponajviše kod balkanskih naroda”.
D. Matović
