U rubrici “S+F=SF”, koja nedeljom izlazi u književnom dodatku lista Blic, a u kojoj se paralelno predstavljaju dela iz domena popularne nauke i fantastike, 03. aprila je prikazan roman “Mi” ruskog pisca Jevgenija Zamjatina. Reč je o anti-utopijskom delu, koje se u boljševičkoj Rusiji pojavilo 1921. godine kao samizdat, da bi 1924. godine u Americi doživelo svoje prvo inostrano izdanje i veliku popularnost. Iako Zamjatin nije imao nameru da kritikuje tadašnji politički sistem, knjiga je po objavljivanju često korišćena od strane protivnika boljševizma za borbu protiv vlasti, zbog čega su i Zamjatin i njegovo delo pali u nemilost režima. Pisac je 1931. godine emigrirao u Pariz, gde je do svoje smrti, šest godina kasnije, živeo u velikoj bedi. Nešto više o knjizi i njenom značaju za podžanr anti-utopije pročitajte u prikazu, koji potpisuje književni kritičar Slobodan Ivkov:
Mi
AUTOR: Jevgenij Zamjatin
PREVOD: Mira Lalić
IZDAVAČ: Libretto
BROJ STRANA: 270
ISBN: 978-86-83725-14-6
POVEZ: Mek
CENA: 600 dinara
Možda i nije tačna najava na naslovnoj stranici da je ovo delo – pisano na ruskom još 1920, a premijerno štampano na engleskom u SAD 1924. – “prva antiutopija” (setimo se samo Velsovog “Vremeplova” iz 1895, kao i još nekih manje poznatih F i SF naslova), ali stoji činjenica da je njegova konstrukcija poslužila kao uzor mnogim, kod šire publike i čuvenijim ostvarenjima koja su usledila, prvenstveno “Vrlom novom svetu” Oldosa Hakslija iz 1932. i “1984” Džordža Orvela iz 1949. Skromnost izdavača se, rekao bih, ogleda u tome što nije egzaktno napisao ono što svi znaju, a samo malo ko, biće zbog zazora od angloameričkih književnih autoriteta, ne ističe: ovo je od sva tri spomenuta naslova najbolje napisan roman. Teško je utvrditi koje je ovo po redu srpsko izdanje, ali samo na čast našoj kulturi može da služi što je prvo prevedeno veoma rano (najdublji trag je ostavilo ono Prosvetino iz 1969). U komunističkoj Rusiji “Mi” je bio zabranjen oko 65 godina, jer je ukazivao na mračne aspekte prepuštanja upravljanja ljudskim društvom klasi naučnika pozitivista i normativističkoj, “usrećiteljskoj” administraciji koja svemu i svima određuje meru, kao i mesto koje im pripada, upravo onakvim od emocija (i doslovno hirurški!) operisanim tehno-slojevima kakvima je ozareni Ciolkovski u isto vreme bio oduševljen. Svođenje ljudi na brojeve i kolektivističkog društva na matematičke formule samo je okvir za jednu osujećenu ljubavnu priču sa tragičnim krajem.
Slobodan Ivkov
