Stanislav Vinaver - Gromobran svemira

GROMOBRAN SVEMIRA kao inspiracija za Vinaverov trg

U Šapcu teku završni radovi na izgradnji trga posvećenog književniku, prevodiocu, kritičaru i eruditi Stanislavu Vinaveru. Znatan deo prostora budućeg trga ustupljen je zelenim površinama. Biće tu drveća, klupa i konstrukcija, koje će svojim senkama tokom dana praviti različite oblike na modernim instalacijama.

Arhitekte su inspiraciju crpele iz najpoznatije Vinaverove knjige, zbirke priča Gromobran svemira (1921), u kojoj autor utopijskim, naučnofantastičnim motivima izražava nezadovoljstvo stanjem u svetu posle Velikog rata i snažnu potrebu za promenom.

U naslovnoj priči, „Gromobran svemira“, pisanoj u epistolarnoj formi, građani, stanovnici različitih planeta, razmenjuju poruke ne bi li rešili problem udaljene planete na kojoj su mašine podivljale i počele da ugrožavaju građane ostatka svemira.

Vinaver je bio modernog senzibiliteta. Neretko je u svojim proznim ostvarenjima, pa i u poeziji koristio naučnofantastične motive. Odgovarajući na kritike što u svojim pojedinim delima koristi motive mašina i robota, Vinaver je govorio:

„Mislim da i jedni i drugi, u ovo doba elektronskih računaljki, velikih tehničkih radova i atomskih oruđa, sačinjavaju veći deo stvarnosti. Pisci koji preziru matematiku i fiziku, i ne shvataju dovoljno jezik kojim pišu— ti su pisci danas zastareli. Oni ne shvataju dinamiku naše i svetske stvarnosti. Po neki put, oni nisu čak ni na visini folklora, to jest prohujalih jezičkih i psihičkih tehnika, koje su nekada označavale neophodni prilazak tadašnjoj stvarnosti. Doba koje je preziralo matematiku, fiziku, mašine, tehničke uređaje, konstrukciju i jezične slutnje — to je doba prohujalo. Pisci koji to ne znaju, naivni su, najblaže rečeno.“

Stanislav Vinaver je rođen u Šapcu 1. marta 1891. godine u uglednoj jevrejskoj porodici. Njegov otac dr Avram Josif Vinaver, koji se u ovaj grad doselio iz Poljske, bio je začetnik radiologije u Srbiji.

Na pariskoj Sorboni Stanislav Vinaver je studirao matematiku, filozofiju i muziku. Neke od knjiga koje je objavio su Priče koje su izgubile ravnotežu (1913), Misli (1913), Varoš zlih volšebnika (1920), Gromobran svemira (1921), Čuvari sveta (1926), Evropska noć (1952), Jezik naš nasušni (1952)…

U balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu, učestvovao je kao dobrovoljac. Bio je pripadnik slavnog odreda 1.300 kaplara. Drugi svetski rat proveo je u zarobljeništvu, u nemačkom logoru Osnabrik. Snaga njegovog duha i ljubav prema jezicima vidljiva je i u podatku da je u zarobljeništvu naučio starogrčki jezik.

Poslednju deceniju života (1945–1955), proveo je u Beogradu, radeći kao profesionalni književnik, satiričar i prevodilac sa francuskog, engleskog, ruskog, češkog, poljskog i nemačkog jezika. Njegov ukupni prevodilački opus obuhvata 29 tomova. Između ostalog, prvi je preveo Rableovog Gargantuu i Pantagruela, Geteove Jade mladog Vertera, Hašekove Doživljaje dobrog vojnika Švejka, Tvenovog Toma Sojera

Za sebe je govorio da je novinar koji se bavi književnošću. Preminuo je 1. avgusta 1955. godine u Niškoj Banji, a sahranjen je na beogradskom Novom groblju.

Stanislav Vinaver - Gromobran svemira
Stanislav Vinaver – Gromobran svemira